Zakony rycerskie to dość powszechne organizacje w średniowiecznej Europie, powstałe w czasach krucjat do ziemi świętej oraz istnienia królestwa Jerozolimy. Pierwszym zadaniem jakie nakładano na te zakony była opieka nad pielgrzymami, zakładanie szpitali, szeroko pojęta pomoc dla pielgrzymów. Ze swych zada zakony wywiązywały się dobrze odciążając władców europejskich państw, którzy obdarzali ich nadaniami majątków. Także papieże nadawali różne przywileje, działalność zakonników była kosztowna i trzeba było jakoś ją sfinansować. Do podstawowych zadań doszły kolejne, typowo wojskowe, a więc ochrona porządku i bezpieczeństwa pielgrzymów na trasie oraz takie same zadania na rzecz królestwa Jerozolimy. Te zadania stały się z czasem najważniejsze i rozciągały się na walkę z wyznawcami innych religii. Zresztą tylko Joannici na początku byli bractwem szpitalnym, a dopiero potem przekształcili się w zakon rycerski. Założeni nieco później templariusze i znacznie później Krzyżacy od początku byli zakonami rycerskimi.
Wszystkie trzy zakony trafiły w końcu na ziemie polskie, ponieważ nasi książęta również nadawali im dobra. Templariusze i Joannici trafili już w pierwszej połowie XII wieku. Początkowo nie budowali zamków, tylko zajmowali się administrowaniem majątkami patronowaniem kościołom. Templariusze dość szybko zniknęli z działalności publicznej, a ich majątek, w dużej części przejęli Joannici. Dzięki temu na terenie Brandenburgii, Nowej marchii i przyległych księstw powstało duże skupisko dość bogatych komandorii joannitów, które zrzeszyły się w tzw. Baliwat Brandenburski pod mniej lub bardziej oficjalnym patronatem margrabiego. Większe komandorie z tego baliwatu budowały zamki, mniejsze zaś poprzestawały na dworach lub folwarkach obronnych. Jednym z zamków Joannitów, który dotrwał do naszych czasów jest zamek w Łagowie Lubuskim zbudowany przez komandorię przejętą pośrednio po Templariuszach. Budowę rozpoczęto w połowie XIV wieku od domu mieszkalnego wpisanego w mury, wieży i bramy. Z czasem dobudowywano kolejne budynki aż powstał zamek kasztelowy, podwyższano wieżę, budynek bramny i „szyja” również zostały rozbudowane. Całość otoczono dodatkowym murem, a ponieważ zamek usytuowany jest na niewielkim wzgórzu, to teren wewnątrz murów zewnętrznych wyrównano. Mury od zewnątrz były wysokie, od wewnątrz były murami oporowymi. Ustytowanie zamku na wzgórzu nadawało mu naturalne walory obronne, zwłaszcza, że wzgórze położone jest w wąskim pasie ziemi między dwoma jeziorami. Inne zamki Joannitów to zamek w Swobnicy na Pomorzu, zamek w Słońsku, siedziba baliwa. Są tez zamki, które przejściowo były w posiadaniu Joannitów, jak na przykład zamek w Swidwinie lub Świebodzinie (zobacz – https://discover.pl/zakon-maltanski-joannici/).
Krzyżacy przybyli na ziemie Dobryńską w latach dwudziestych XIII wieku i po kilku latach rozpoczęli podbój ziem plemion pruskich, posuwając się początkowo wzdłuż Wisły, potem wzdłuż zalewu Wiślanego. Po kilkudziesięciu latach i trzech dużych powstaniach pruskich ok. 1285 roku zapanował względny spokój, część ziem była już zagospodarowana, lokowano się i miasta. Krzyżacy mogli przystąpić do budowy zamków murowanych. Zbudowali ich co najmniej kilkadziesiąt, ale nie było jakiegoś jednego wzoru (więcej – https://discover.pl/mapa-zamkow-krzyzackich-w-polsce/). Budowano wg potrzeb. Zamek wielkiego mistrza w Malborku był oczywiście największy i najbardziej okazały. Zamki komturów, które były jednocześnie zamkami konwentualnymi (czyli były klasztorami) to zazwyczaj zamki kasztelowe z czterema skrzydłami i wewnętrznym dziedzińcem. Mniejsze zamki prokuratorskie mogły mieć trzy lub cztery skrzydła, a zamki wójtów jedno lub dwa, ale zawsze dziedziniec był zamknięty murem kurtynowym. Zamki budowano z cegły, bo kamieni nadających się do budowy było zbyt mało. Wymagało to oczywiście wielu lat przygotowań, zresztą poza cegłą potrzebny były również inne materiały. Trzeba pamiętać, że w państwie krzyżackim zamki budowali również biskupi i kapituły. Wynikało to z organizacji władzy świeckiej na terenie państwa krzyżackiego, narzuconej przez papieża, w zamian za patronat nad państwem. Trzecia część ziem była rządzona przez biskupów, którzy ze swojej części wydzielali jedna trzecią na utrzymanie kapituły. Tak więc obok ciekawych zamków krzyżackich jak zamek w Gniewie, Golubiu, Nidzicy, Świeciu i innych, powstawały zamki na Warmii jak zamek biskupów warmińskich w Lidzbarku Warmińskim lub zamek kapituły warmińskiej w Olsztynie, a także zamki kapituły pomezańskiej.
